Έσα ντε Κεϊρόζ, Χοσέ Μαρία

(José Maria Εçαde Queiroz, Πόβοα ντε Βαρζίμ 1845 – Παρίσι 1900). Πορτογάλος μυθιστοριογράφος και δοκιμιογράφος. Θεωρείται ο κυριότερος εκπρόσωπος του πορτογαλικού ρεαλισμού. Σπούδασε νομικά, αναγορεύθηκε διδάκτορας στο πανεπιστήμιο της Κοΐμπρα και ύστερα από ολιγόχρονη λαμπρή άσκηση της δικηγορίας και της δημοσιογραφίας και ένα ταξίδι στην Ανατολή –αποφασιστικό για τη συγγραφική του σταδιοδρομία– ακολούθησε τον διπλωματικό κλάδο ως πρόξενος στην Κούβα, στη Μεγάλη Βρετανία και στο Παρίσι. Ανήκε στην ομάδα της λογοτεχνικής πρωτοπορίας και το 1871 συμμετείχε στις Δημοκρατικές Συνδιασκέψεις της Λέσχης της Λισαβόνας, οι οποίες συνέβαλαν αποφασιστικά στην επικράτηση του ρεαλισμού. Η κοσμοπολίτικη εμπειρία, η γνωριμία με τις άλλες λογοτεχνίες (ιδιαίτερα τη γαλλική) και η ευρωπαϊκή του παιδεία αποτέλεσαν τα στοιχεία από τα οποία γεννήθηκε το λαμπρό και γλαφυρό ύφος του. Οι πρώτες επιρροές (Χάινε, Μποντλέρ, ποιητές του Σύγχρονου Παρνασσού) είναι έκδηλες στα νεανικά πεζά του, τα οποία εκδόθηκαν μετά τον θάνατό του στη συλλογή Βάρβαρες πρόζες (1905). Οι αφηγηματικές αρετές του αποκαλύφθηκαν στο διήγημα Παραξενιές μιας ξανθιάς κοπέλας (1874). Ήδη από το 1870 είχε δημοσιεύσει σε συνεργασία με τον Ραμάλο Ορτιγκάν το αστυνομικό μυθιστόρημα Το μυστήριο της οδού Σίντρα. Με τον ίδιο συνεργάτη έγραψε επίσης τα Φάρπας, δημοσιογραφικά σκίτσα έξυπνης κοινωνικής, πολιτικής και πνευματικής σάτιρας, που αργότερα αποτέλεσαν τη μεγαλύτερη δόξα του Ορτιγκάν. Η σειρά των μεγάλων μυθιστορημάτων του Έ. αρχίζει με Το έγκλημα του πάτερ Αμάρο (1875), που είναι το πρώτο ρεαλιστικό πορτογαλικό μυθιστόρημα, μια σάτιρα της εκκλησιαστικής κοινωνίας της εποχής του. Ακολουθεί 0 εξάδερφος Βασίλης (1878), που μεταφέρει στην πρωτεύουσα της Πορτογαλίας το κλίμα της Μαντάμ Μποβαρί του Φλομπέρ. Το μυθιστόρημα Os Maias (1888) είναι μια ρωμαλέα τοιχογραφία της υψηλής κοινωνίας σε ύφος που θυμίζει Ζολά. Έξω από κάθε λογοτεχνικό σχήμα είναι η φανταστική νουβέλα Ο Μανδαρίvoς (1880) και το φανταστικό-νατουραλιστικό μυθιστόρημα Το λείψανο (1887). Τα έργα της τελευταίας περιόδου δείχνουν την επιστροφή του Έ. στα πορτογαλικά θέματα, τα οποία με στοργική επιείκεια και χωρίς ειρωνεία. Σε αυτά συγκαταλέγονται Η ένδοξη οικογένεια των Ραμίρες (1900) και όσα δημοσιεύθηκαν μετά τον θάνατό του, όπως Η πόλη και τα βουνά (1901), Η πρωτεύουσα (1925) και τέλος τα Διηγήματα (1902) και οι Τελευταίες σελίδες (1912). Η αλληλογραφία του Φραντίκουε Μέντες, (1900) είναι η αυτοβιογραφική προβολή ενός τύπου υπεράνθρωπου, απογοητευμένου και εστέτ. Ο Πορτογάλος μυθιστοριογράφος και δοκιμιογράφος Έσα ντε Κεϊρόζ.